Demerary Data is een uit de hand gelopen hobby.

In mijn genealogie komt Carel Brandes voor, de zoon van het schoolhoofd van Bodegraven. Hij trok op jonge leeftijd naar Demerary (in de achttiende eeuw een Nederlandse kolonie ten westen van Suriname), werd er deurwaarder, trouwde met de kleindochter van de stichter van kolonie Demerary (Laurens Storm van 's Gravesande) en werd eigenaar van de plantages Groeneveld en Soestdijk en van twee stukken land aan weerszijden van 'Canaal 3' zoals uit de bovenstaande afbeelding blijkt. Door dit huwelijk ben ik dus ook een nazaat van Storm van 's Gravesande en van zijn schoonzoon Laurens Lodewijk van Bercheijck die beide een hoofdrol speelden in de op slavernij gebouwde koloniën Essequibo en Demerary - gebieden die nu deel uitmaken van Guyana. In plaats- en streeknamen van Guyana is die koloniale geschiedenis nog volop aanwezig; de wijk Groenveldt in de nederzetting Leonora draagt de naam van de plantage die Carel Brandes exploiteerde.
Carel Brandes' zoon Jan Carel verwekte een onechte dochter (Charlotte Constantia Brandes), geboren ofwel uit een tot slaaf gemaakte vrouw ofwel uit een indiaanse oorspronkelijke inwoner van Guyana. Mijn familiegeschiedenis is daardoor doortrokken van daderschap en slachtofferschap van de Nederlandse slavernijgeschiedenis.

Brandes is een intrigerend persoon, van wie ik veel te weten wilde komen. Zie hier voor meer informatie over Carel Brandes. Ik speurde in tal van archieven, en noteerde gaandeweg ook veel andere namen.

Omdat je lang moet zoeken voor weinig gegevens, leek het me nuttig om wat ik heb genoteerd te delen met een groter publiek. Vandaar deze website.

Wat op deze website te vinden is, is eigenlijk niet veel meer dan een index van een serie archiefbronnen. Ik ontsluit de gegevens op twee manieren: een alfabetische index op achternamen en een index + beschrijving van de plantages (in een volgend stadium van het maken van deze site) die ik aantrof. Op 18-10-1745 verwierf Andries Pieterse ale eerste een concessie voor een plantage aan de Demerary-rivier, uitgegeven door de WIC, Kamer Zeeland, te Middelburg. Vanaf dat moment worden talrijke plantages aangelegd; de nadruk van deze site ligt op de periode 1765-1800.

Bij elke naam staan biografische gegevens voor zover ik die in de bron aantrof. NB: niet altijd zijn de bronnen goed leesbaar, en met name hoofdletters vormen soms een probleem. Kennelijke verschrijvingen in mijn eigen transcripties heb ik in de pagina's op achternaam hersteld; ik heb ze echter op de pagina's met 'index per bron' laten staan. De link naar de bronpagina geeft de volledige index van de betreffende bron (een link naar de juiste scans staat bovenaan elke index-pagina).

Een site als deze is nooit af. Ik presenteer de gegevens die ik tot dusverre heb verzameld. Ik vul ze t.z.t. aan met nieuwe indexen en gegevens.

Achternamen van personen beginnend met

a - b - c - d - e - f - g - h - i - j - k - l - m - n - o - p - q - r - s - t - u - v - w - x - y - z

 

Namen van plantages in Demerary of Essequibo beginnend met

a - b - c - d - e - f - g - h - i - j - k - l - m - n - o - p - q - r - s - t - u - v - w - x - y - z

iets over Demerary

Uiteraard onthullen de bronnen die ik raadpleegde diverse feitelijkheden over Demerary.

Zo wordt duidelijk (bron AB.3.1, p. 11 en AB.3.29, pag. 426) dat Demerary, dat vanaf 3-4-1746 door de West-Indische Compagnie werd gekoloniseerd in reactie op een verzoek van Andries Pieterse. Dat ging snel: op de eerst beschikbare kaart van plantages langs de Demerary-rivier en de Oost- en Westzeekusten, uit 1759, werden al 120 plantages vermeld. Demerary werd  in 1772 afgescheiden van Essequebo, dat al een oudere kolonie was maar door het succesvollere Demerary werd overvleugeld. Het gezamenlijke bestuur werd in 1772 gescheiden na een onenigheid tussen de Kamer Amsterdam en de kamer Middelburg van de WIC.

Ik ben in het geraadpleegde materiaal één complete inventarisatie tegengekomen van alle plantages, namen van plantagehouders en aantallen slaafgemaakten: die inventarisatie stamt uit 1788. Er woonden volgens het overzicht toen 1083 blanken (maar waarschijnlijk zijn veel vrouwen en kinderen niet meegeteld) naast 299 (vrije) kleurlingen, 58 'bosch neegers' en maar liefst 16.773 slaafgemaakten. Op het grootste deel van de 287 plantages werd koffie verbouwd, met als goede tweede katoen. Slechts een klein deel van de grond was voor suikerriet gereserveerd. Als oppervlaktemaat werd steeds de 'akker' gebruikt, kennelijk naar Engels voorbeeld: 'acres'. In totaal waren er in 1788 bijna 115.000 akkers in concessie uitgegeven, terwijl er nog eens bijna 6000 akkers in provisie (in concessie maar nog niet in cultuur gebracht?) was uitgegeven.

Opstanden van slaafgemaakten

In hetzelfde jaar 1772 vond in Demerary de eerste grote opstand van slaafgemaakten plaats. De slaafgemaakten La Fleur en Quami Holstein vermoorden de wrede slavenhouder P.C. Hooft en zijn vrouw en wisten enige honderden slaafgemaakten tot rebellie te bewegen. Het duurde drie maanden voordat het koloniebestuur namens de W.I.C. en 'in naam van de Prince van Orange' de opstand bloedig wist neer te slaan. Dat lukte alleen met hulp van inlandse indianen en bewoners van de Caraïben die daarvoor niet spreekwoordelijk, maar letterlijk met kraaltjes en spiegeltjes bedankt werden. Lees verder "Ter Exempel van Anderen".

Stichting van Stabroek/Georgetown

In februari 1781 werd de kolonie door een Engelse zeemacht onder admiraal G.B. Rodney en generaal Vaughan ingelijfd bij de Engelse bezittingen. Een jaar later, op 10 februari 1782 dicteerde de Franse opperbevelhebber Graaf de Kersaint de capitulatievoorwaarden aan de Engelse gouverneur Robert Kingston [AB.3.30, p. 111 e.v.]. Daarmee kwam Demerary in Franse handen. Het eerste initiatief van De Kersaint was het stichten van een hoofdplaats (het latere Stabroek, nu Georgetown), 'aangezien deze colonie mogelijk de enigste is op den aardbodem die tot eenige grootheid gekoomen is zonder het behulp van eenige Stad of Dorp'. [idem, p. 150]

Hoe werkt deze site?

De website is opgebouwd uit drie hoofd-elementen (zie de tabbladen):

  1. Personen

Onder het tabblad personen zijn alle namen vermeld die ik in de bronnen heb aangetroffen. Ik heb, voorzover mogelijk en noodzakelijk de spelling geüniformeerd - dezelfde persoon komt voor met verschillende namen. Ik heb de verschillende gegevens over elke persoon, die ik in de bronnen tegenkwam, samengevoegd en (voorzover dat mogelijk was) daaruit uiterst beknopte personalia gemaakt. Onder de naam van de persoon staan ook de jaartallen van de bronnen waarin die persoon werd vermeld, en tenslotte de bronnen waarin de betreffende persoon voorkomt.

Een bijzondere categorie namen is die van de achternaamloze tot slaaf gemaakten. Op enkele strafgevallen na is er over de tot slaaf gemaakten meestal niet meer bekend dan de plantage waarop zij hun werk moesten verrichten en de slavenhouder die ze als hun eigendom beschouwde. De namen van tot slaaf gemaakten staan onder het tabblad personen op een aparte pagina op volgorde van hun voornaam. Ook hier een verwijzing naar de bron waarin ik hun naam aantrof.

   2. Bronnen

Van elke bron die ik bekeek heb ik een register gemaakt. Per bron staan daar dus de namen, gespeld zoals in de bron, met enkele bijzonderheden over de betreffende persoon een een verwijzing naar de bladzijde en de pagina op de scan zoals die op Internet te vinden is.

   3. Plantages

Ik heb tenslotte alle verwijzingen in de bronnen naar plantages gekoppeld aan persoonsnamen. De ambitie is om alle plantages in Demerary op deze manier te voorzien van namen, eigenaars, directeuren, teeltsoorten, aantal tot slaafgemaakte dwangarbeiders, hypotheekverstrekkers en verdere bijzonderheden die ik in de bronnen aantrof. Om de zaak een beetje overzichtelijk en gestructureerd te houden, is de kolonie onder het tabblad Plantages onderverdeeld in een aantal regio's, die meestal tussen 20 en 30 plantages omvatten. Ik heb de schriftelijke verwijzingen gecombineerd met kaartmateriaal, en bij elke plantage een kaartfragment geplaatst met de ligging van de betreffende plantage. Dat bleek niet altijd even makkelijk: sommige plantages zijn gesplitst en sommige weer samengevoegd - soms met andere buurplantages dan de oorspronkelijke. Ook het feit dat er sommige verschillende plantages dezelfde naam hebben werkt verwarrend. Desondanks levert deze poging een waardevolle bijdrage aan de kennis van Demerary tussen pakweg 1750 en 1810.

Op de kaart hieronder (uit het Nationaal Archief kaart 4.VEL 1502) duid ik de verschillende regio's aan.

Voor vragen over deze website: mailto:fliptencate@hotmail.com